Tuan Guru Dato' Haji Salleh Haji Ahmad, Kitab al-Iqna'

Saya berasa sangat beruntung kerana telah berjaya menghadirkan diri di Majlis Tafaqquh di Masjid al-Muhsinin pada hari Sabtu lepas untuk menimba ilmu dibawah seorang ulama yang sangat alim dan faqih didalam bidangnya iaitu Tuan Guru Dato' Haji Salleh bin Haji Ahmad. Tuan Guru telah menggunakan kitab Iqna' yang telah dikarang oleh Syeikh Khatib Syarbini dalam majlis ilmu tersebut.

Kitab al-Iqna'

Dibawah ini saya sertakan catatan ringkas tentang Tuan Guru.

Catatan ringkas tentang Tuan Guru Dato' Haji Salleh Haji Ahmad :
Tuan Guru dilahirkan di Permatang Sungai Dua, Kepala Batas. Ayahanda beliau ialah seorang ulama terkenal di Perak iaitu Tuan Guru Haji Ahmad bin Yunus. Ayahandanya pernah menimba ilmu di Makkah selama 13 tahun dan sezaman dengan Tuan Mufti Kelantan Dato’ Haji Mohammed Nor Ibrahim, Syeikh Ahmad Hussein Pokok Sena dan Tuan Guru Haji Ahmad Kenali Kelantan. Ibunya pula ialah Hajjah Habibah binti Haji Shahabuddin yang mempunyai susur galur dengan ulama terkenal Syeikh Abdul Ghafur Jawi al-Kelantani[1]. Tuan Guru Dato’ Haji Salleh menuntut ilmu di Pondok Gajah Mati, Pendang selama 7 tahun. Setelah itu beliau menyambung pelajaran di Irsyadiah, Bagan Dato’. Di Irsyadiah, beliau menimba ilmu dari Tuan Guru Dato’ Haji Ghazali Arshad[2] atau lebih masyhur namanya sebagai Tuan Guru Haji Ghazali Batu 26.

Tuan Guru Dato' Haji Ghazali Arshad

Setelah itu beliau menyambung pengajian ke MPI, Kota Bharu. Tuan Guru memiliki dua Ijazah Sarjana Muda Syariah dan Master dalam Fiqh Muqarin dari al-Azhar pada tahun 1978. Salah seorang gurunya yang masyhur di Mesir yang sering disebut namanya ketika majlis ilmu yang saya hadiri tempoh hari ialah Syeikh Muhammad Najib al-Muthi’i as-Syafi’i. Syeikh Muhammad Najib menyempurnakan Al Majamu’ Syarh Muhadzab, sebuah kitab mazhab Syafi’i yang dikarang oleh Imam Abu Ishaq As Sairazy yang sebelumnya disyarah oleh Imam Nawawi dan Taqiyuddin As Subki. Beliau mengarang kitab al-Majmu' Syarah al-Muhadzaba dari jilid 13 – 20 dan menyempurnakan syarah Imam Nawawi (676 H) yang hanya sampai jilid 9. Setelah itu disambung pula oleh Taqiyuddin as-Subki (756 H) yang hanya melanjutkan dari jilid 10 - 12. Ada satu kisah menarik yang diceritakan oleh Tuan Guru tentang bagaimana Syeikh Muhammad Najib mendapat ilham untuk menyambung kitab ini. Kata Tuan Guru, pada satu malam, Syeikh Muhammad Najib telah bermimpi berjumpa Imam Nawawi. Dalam mimpinya itu, Imam Nawawi telah meminta kepadanya agar menyambungkan syarah kitab tersebut. Bermula dari situlah, Syeikh Muhammad Najib mula mengarang kitab tersebut sehingga berjaya menyudahkannya pada jilid ke-20. Tuan Guru pernah menjadi Pensyarah YPTIK, UM Nilam Puri, UM KL, dan UIAM. Beliau juga merupakan AJK Panel Hakim Mahkamah Rayuan Syariah Perak, AJK Fatwa Perak, Panel Syariah Bank Muamalat, Panel Syariah JAKIM. Beliau banyak menulis buku dan menyampaikan kuliah serata nusantara. Beliau merupakan tenaga penting dalam Persatuan Ulama' Malaysia (PUM).

Tuan Guru Dato Haji Salleh Haji Ahmad

[1] Cucunya yang menjadi ulama yang masyhur di Alam Melayu ialah Syeikh Jalaluddin al-Kelantani, ulama yang telah membuka pusat pengajian pondok yang sangat terkenal di Sungai Dua, Seberang Perai satu masa dahulu
[2] Beliau sezaman dengan ulama-ulama Perak yang terkenal pada satu masa dahulu seperti Mufti Haji Ismail Hamzah, Sheikh Zubir al-Filfulani, Mufti Haji Ghazali Abdullah, Tuan Guru Haji Mohd Arshad Mohd Salleh dan Tuan Guru Haji Abdul Samad Nuh. Beliau dilahirkan di Pasir Panjang Laut, Setiawan Perak pada 13 Rabiul Akhir 1319 Hijriyah (1901). Moyangnya Sheikh Mansur berasal dari Yaman, manakala ibunya, Hajah Puteri Madinah Mat Saman berketurunan Megat Terawis, pahlawan Perak yang terkenal pada satu masa dahulu. Pada awalnya, Haji Ghazali dihantar belajar di Sekolah Melayu Pasir Panjang Laut selama lima tahun. Pada tahun 1912, beliau dimasukkan ke Pondok Lubuk Merbau, kemudian berhijrah ke Kedah kerana berguru dengan Tuan Hussin Kedah di Pondok Bagan Ulu, Pantai Merdeka dan Pondok Selengkoh, Sungai Limau, Yan. Setelah itu, beliau mengambil masa lima tahun lagi untuk mendalami ilmu agama di Madrasah al-Masriyah, Tanah Liat, Bukit Mertajam di bawah bimbingan Sheikh Salleh Masri sehingga tahun 1919. Setelah pengajian peringkat asas ditamatkan, Tuan Guru Haji Ghazali bertolak ke Makkah dengan niat mahu menambahkan lagi ilmu agamanya. Di Makkah beliau mengambil kesempatan untuk menadah kitab dengan ulama-ulama di Masjidil Haram. Dalam masa yang sama, Haji Ghazali telah memasuki Madrasah Shaulatiyah al-Hindiyah, sebuah pusat pendidikan Islam yang terkenal di Makkah ketika itu dan dikendalikan oleh ulama-ulama anti-British dari India. Selepas empat tahun, beliau lulus Syahadah Nihayah pada 1926. Beliau tidak terus pulang, sebaliknya menyambung pengajian dalam halaqah ulama di Masjidil Haram dan pusat pengajian lain di Makkah sehingga 1930. Antara gurunya di Makkah ialah Sheikh Hassan al-Masyat, Pak Da Ail al-Fathani, Sheikh Muhammad Ali al-Maliki, Sheikh Ahmad Khurasan, Tuan Guru Haji Abdul Rahman Merbok, Sheikh Harun Kambang Minangkabau, Syed Hussin Abdul Nabi, Sheikh Ibrahim Zaidan dan Sheikh Mokhtar Atarid. Selepas 11 musim haji menggali ilmu di Makkah, barulah beliau pulang ke Malaya. Beliau dikatakan alim dalam ilmu balaghah, mantik, falakiah, tafsir, hadis dan fekah. Selepas kembali ke Tanah Melayu, Haji Ghazali menyambung pengajiannya dengan Tuan Hussin Kedah di Pondok Pokok Sena, Seberang Prai. Kerana sumbangan besar beliau dalam dunia dakwah dan pendidikan, pada 1989 Tuan Guru Haji Ghazali dianugerahkan sebagai Tokoh Ulamak Silam oleh UKM, diikuti oleh anugerah Tokoh Maal Hijrah Hilir Perak (1989), Tokoh Maal Hijrah Negeri Perak (1990) dan anugerah Dato’ Paduka Mahkota Perak (DPMP) oleh Sultan Perak pada 1992 yang membawa gelaran Dato’. Lima tahun kemudian, iaitu pada 10 Mei 1997, Tuan Guru Dato’ Haji Ghazali Arshad telah meninggal dunia dalam usia 98 tahun.